Sporo problemów w praktyce wywołują procedury naprawcze związane z odstępstwami od zatwierdzonego projektu budowlanego. Mniejszym problemem jest sytuacja, w której inwestor odstępuje od zatwierdzonego projektu w 2023 roku i w tym też czasie te odstępstwa zostają stwierdzone przez nadzór budowlany.
Są jednak odstępstwa, które dotyczą robót budowlanych wykonanych na podstawie prawa budowlanego obowiązującego dawniej – jeszcze przed dzisiaj obowiązującą ustawą Prawo budowlane z 1994 roku. Czyli odstępstwa od projektu budowlanego powstałe za rządów „starych” ustaw Prawa budowlanego, czyli z 1974 roku lub nawet z 1961 roku.
Powstaje wówczas pytanie, jakie przepisy stosować ?
Czy normy obowiązujące na dzień dzisiejszy – czyli te zawarte w ustawie Prawo budowlane z 1994 roku? Czy może te z dnia wykonania spornych robót np. w 1983 roku, czyli w trakcie obowiązywania ustawy Prawo budowlane z 1974 roku? A może stosować prawo obowiązujące na dzień stwierdzenia istotnych odstępstw od zatwierdzonego projektu, czyli np. na dzień 15 stycznia 1997 roku?
BRAK DEFINICJI ISTOTNYCH ODSTĘPSTW OD ZATWIERDZONEGO PROJEKTU W USTAWIE Z 1974 ROKU I 1961 ROKU
Próbując znaleźć prawidłowe rozwiązanie (stosować właściwe prawo) do zaistniałego stanu faktycznego należy wziąć pod uwagę to, że zarówno w ustawie Prawo budowlane z 1961 roku, jak i w ustawie Prawo budowlane z 1974 roku, brak było definicji istotnych odstępstw od projektu budowlanego. Pomimo tego, że ustawa Prawo budowlane z 1974 roku posługuje się tym terminem (np. w art. 36 ust. 1 pkt 6).
Warto zauważyć, że nawet po wejściu w życie ustawy Prawo budowlane z 1994 roku nie istniała definicja istotnych odstępstw od zatwierdzonego projektu budowlanego na kształt obowiązującej dzisiaj. Dopiero zmianami z dnia 31 maja 2004 roku wprowadzono definicję istotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę. Natomiast 19 września 2020 roku uściślono sytuacje stanowiące istotne odstępstwa od zatwierdzonego projektu (choć pozostawiają one wciąż spory margines interpretacji).
STARE ODSTĘPSTWO OD PROJEKTU BUDOWLANEGO A NOWE TRYBY NAPRAWCZE
Jeżeli zatem organ nadzoru budowlanego stwierdzi odstępstwa od zatwierdzonego projektu w trakcie kontroli w 2024 roku, to postępowanie będzie prowadzone na podstawie aktualnie obowiązującego aktu – ustawy Prawo budowlane z 1994 roku, nawet jeżeli roboty z odstępstwami zostały wykonane w 1980 roku, czyli za rządów ustawy Prawo budowlane z 1974 roku (obowiązywała między 1974 – 1994).
Przykład: Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego stwierdza w 2024 roku, że doszło do odstępstw od zatwierdzonego projektu budowlanego w 1980 roku (co naruszyło ustawę wówczas obowiązującą, tj. Prawo budowlane z 1974 roku).
Procedura naprawcza będzie w konsekwencji prowadzona na podstawie art. 50-51 Prawa budowlanego z 1994 roku (jednak z tym zastrzeżeniem, że na dzień wykonania robót np. w 1980 roku nie istniała definicja istotnych odstępstw).
W tej sytuacji organy nadzoru budowlanego winny zbadać, czy wprowadzone w trakcie budowy zmiany nie naruszały przepisów prawa (obowiązujących na dzień wykonania robót), a w konsekwencji, czy nie ma podstaw do zobowiązania do wykonania w obiekcie zmian i przeróbek w celu doprowadzenia go do stanu zgodnego z prawem.
