Skreślenie obiektu budowlanego z rejestru zabytków następuje pod pewnymi warunkami.
Może to nastąpić w sytuacji, gdy ulegnie on zniszczeniu w stopniu powodującym utratę jego wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.
Może nastąpić również, gdy wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru zabytków nie została potwierdzona w nowych ustaleniach naukowych.
Można zatem przyjąć, że techniczna możliwość zachowania obiektu budowlanego w stanie pozwalającym na utrzymanie jego wartości zabytkowych ma charakter decydujący w sprawie dotyczącej skreślenia budynku z rejestru zabytków.
Konserwator zabytków oceniając zasadność wpisu obiektu budowlanego (o złym stanie technicznym) do rejestru zabytków, powinien w takim razie ocenić, czy stan jego zachowania jest na tyle zły, że nie przedstawia on już żadnej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.
SKREŚLENIE BUDYNKU Z REJESTRU ZABYTKÓW
Jak podkreśla NSA w wyroku z 2021 roku w oparciu o stosowne dowody określić można, czy stopień zniszczenia obiektu sam w sobie nie spowodował utraty jego wartości zabytkowych i czy jest możliwe przeprowadzenie jego remontu przy jednoczesnym zachowaniu wartości historycznych, mając jednocześnie na uwadze, że za najcenniejszą wartość zabytku uznaje się jego autentyzm, czyli stopień zachowania oryginalnej substancji.
W tego typu sprawach organ jest obowiązany ustalić, czy z uwagi na stwierdzony stopień zniszczenia budynku możliwe jest wykonanie robót budowlanych tego obiektu dla przywrócenia jego funkcji użytkowych, przy jednoczesnym zachowaniu wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.
Dodatkowo o skreśleniu obiektu budowlanego z rejestru zabytków powinien decydować rzeczywisty stan obiektu w dniu wydawania rozstrzygnięcia w tego typu sprawie.
Konserwator winien wziąć pod uwagę dla przykładu, czy możliwe jest dokonanie remontu i czy zakres koniecznych do wykonania prac, zwłaszcza konstrukcyjnych, nie spowoduje, że będzie to jedynie rekonstrukcja budynku, która wyeliminuje pozostałe wartości zabytkowe tej budowli.
OPINIE BIEGŁYCH W SPRAWACH DEFINICJI ZABYTKU
Pomocne – a czasami kluczowe – w tego typu sprawach są opinie biegłych, czy też opinie wydawane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Oczywiście organy konserwatorskie przy rozstrzyganiu tego typu spraw nie są związane opiniami niezależnych biegłych oceniających stan zabytku. Nie oznacza to jednak, że organy konserwatorskie bez podania przyczyny mogą zignorować tezy zawarta w takich opiniach, np. dotyczące utraty przez nieruchomość jakichkolwiek cech zabytku.
Konserwator zabytków rozpatrując sprawę dotyczącą zgody na wykreślenie obiektu budowlanego z rejestru zabytków jest obowiązany dokonać rzetelnej oceny zajętego w tym zakresie stanowiska wnioskującego, jak i opinii biegłych, czy stosownych instytucji (np. Narodowego Instytutu Dziedzictwa).
PRZEPISY PRAWA BUDOWLANEGO NIE PRZESĄDZAJĄ O ROZBIÓRCE ZABYTKU
Na końcu należy podkreślić, że zły stan techniczny obiektu, który stanowić może wystarczające uzasadnienie do jego rozbiórki ze względu na przepisy Prawa budowlanego, nie może stanowić podstawy do dokonania rozbiórki obiektu wpisanego do rejestru zabytków. Przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami będą w tej sytuacji stanowiły lex specialis w stosunku do przepisów Prawa budowlanego.
