Okoliczności wydania decyzji o nakazie rozbiórki są różne.
Ktoś nie wiedział, że na wzniesienie budynku jest potrzebne pozwolenie na budowę, inny ktoś wiedział, ale myślał, że będzie mógł wzniesiony dom już po wybudowaniu „jakoś” zalegalizować, a jeszcze inna osoba w pełni świadomie budowała w przekonaniu, że nikt się o tym niezgodnym z prawem działaniu nie dowie, a pomimo tego dowiedział się.

Jest tak, że pewne samowole budowlane wychodzą na światło dzienne i zajmuje się nimi nadzór budowlany, a inne nie i dziesiątkami lat funkcjonują bez żadnych negatywnych konsekwencji (pomimo tego, że samowola budowlana się nie przedawnia).

KIEDY JEST WYDAWANY NAKAZ ROZBIÓRKI

Jednak jeśli już nadzór budowlany rozpocznie postępowanie związane z podejrzeniem popełnienia samowoli budowlanej, to przy braku możliwości jej legalizacji lub braku woli jej zalegalizowania ze strony jej sprawcy (właściciela) wydaje nakaz rozbiórki.

Wydanie decyzji o nakazie rozbiórki wiąże się zazwyczaj z najpoważniejszymi naruszeniami prawa budowlanego.

Przykład: budujesz dom; dobudowujesz do sklepu dodatkowe pomieszczenie; wbrew zatwierdzonemu projektowi budowlanemu powiększasz budynek o kolejne metry; inaczej sytuujesz budynek, to właśnie wówczas nadzór budowlany wydaje nakaz rozbiórki całości lub części wybudowanej nielegalnie.

KTO WYDAJE NAKAZ ROZBIÓRKI

Nakaz rozbiórki jest wydawany w formie decyzji administracyjnej.

Zatem jest wydawany przez organ administracyjny – nadzór budowlany. Proszę pamiętać, że nakazu rozbiórki nie wydaje sąd. Sąd administracyjny, do którego można złożyć skargę na decyzję o nakazie rozbiórki może jedynie skontrolować, czy nakaz rozbiórki wydany przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego został wydany zgodnie z prawem.

Jeżeli uzna, że przepisy przy wydawaniu decyzji o nakazie rozbiórki zostały naruszone, to wówczas uchyla taką decyzję i kieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia, wskazując nadzorowi budowlanemu, co należy zrobić, aby w sposób prawidłowy rozstrzygnąć, czy rzeczywiście w określonych okolicznościach można wydać decyzję o nakazie rozbiórki, jakie przepisy stosować do rozpatrzenia sprawy (to jest ważne, bo różne obowiązywały na przestrzeni lat), jakie okoliczności wziąć pod uwagę przy rozpatrywaniu sprawy i wiele innych.

Wskazania sądu zawarte w wyroku są wiążące dla nadzoru budowlanego prowadzącego sprawę.

CO POWINIEN ZAWIERAĆ NAKAZ ROZBIÓRKI

Pamiętać należy, że decyzja o nakazie rozbiórki, która ingeruje bardzo mocno w prawo własności i niesie za sobą daleko idące konsekwencje prawne i faktyczne musi zawierać podstawowe elementy, które pozwolą ją uznać przez wyższe instancja za prawidłową i wykonalną.

Przede wszystkim musi być precyzyjnie wskazane to, co ma być rozebrane. Czy ma to być cały budynek, jego część, czy też zespół budynków. Jeżeli część, to należy dokładnie opisać jaka część, a przy bardziej skomplikowanych sytuacjach faktycznych wręcz musi się znaleźć projekt, który wskaże która z części ma być rozebrana. Błędy zdarzają się często w sytuacji, gdy część budynku legalnie wybudowanego połączyła się z częścią nielegalną.

Ponadto niezbędnym jest określenie odpowiednich przepisów, na podstawie których nadzór budowlany wydaje nakaz rozbiórki. W sytuacji, gdy prawo budowlane i prawo dotyczące zagospodarowania przestrzennego zmieniało się na przestrzeni lat wielokrotnie, a konsekwencje samowoli budowlanej były różnie regulowane (mniej lub bardziej restrykcyjnie), to wskazanie odpowiedniej ustawy, przepisu, planu zagospodarowania przestrzennego, na podstawie których nadzór budowlany orzekał jest kluczowe dla prawidłowego wydania decyzji o nakazie rozbiórki.

Niezbędnym jest również, by nadzór budowlany prawidłowo określił stan faktyczny sprawy, czyli odpowiednio ustalił chronologię wydarzeń związanych z powstaniem określonego obiektu – kiedy, w jakim okresie, kto i jakie roboty budowlane wykonywał. Jest to na tyle istotne, że ma to wpływ na odpowiednie zastosowanie przepisów oraz kwalifikacji prawnej tego, co powstało.