Ostatnio dużo się dzieje z planowaniem przestrzennym na obszarach, na których funkcjonują lotniska, a w szczególności na terenach, dla których obowiązuje plan generalny lotniska (PGL).
Pisałem już tutaj, że niezgodna z przepisami prawa jest praktyka zawieszania postępowania związanego z uzyskaniem decyzji o warunkach zabudowy (wz) do czasu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (w praktyce bezterminowo) na obszarach, gdzie obowiązuje plan generalny lotniska. Niezgodna dlatego, że przepis, na który powoływały się organy przy zawieszaniu postępowań, tj. art. 55 ust. 9 Prawa lotniczego (uchylony 25 stycznia 2025 roku) nie dawał takiej podstawy. Wynika to z tego, że plan generalny lotniska np. Kraków – Balice nie jest źródłem prawa (jest dokumentem wytworzonym przez przedsiębiorstwo).
Przyjęcie odwrotnego stanowiska naruszałoby przepisy art. 87 ust. 2 i art. 88 Konstytucji RP, zgodnie z którymi źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego (nie jest nim PGL), a warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie i podanie ich pełnej treści do wiadomości (co nie występuje przy PGL).
WYROK NSA DEFINIUJĄCY STATUS PLANU GENERALNEGO LOTNISKA
NSA w wyroku z 16 grudnia 2024 roku, sygn. akt: II OSK 1472/24 potwierdził wyżej wskazane argumenty. Podkreślił bowiem, że należyte ogłaszanie prawa jest składową zasady demokratycznego państwa prawnego i że w państwie demokratycznym nie można wymagać od jednostek znajomości przepisów, których treść jest dostępna w innej postaci niż forma określona prawem np. w nieoficjalnych publikacjach internetowych.
NSA dokonało również analizy charakteru prawnego planu generalnego lotniska, zwracając uwagę, że zawiera on regulacje typowo wewnętrzne dotyczące funkcjonowania samego lotniska, jak i informacje dotyczące przepustowości czy źródeł finansowania inwestycji. Określa on jednak również dopuszczalne gabaryty obiektów budowlanych i koncepcję rozwoju przestrzennego wraz z zagospodarowaniem stref wokół lotniska. A w tym zakresie plan generalny ma skutek zewnętrzny, kształtując prawa i obowiązki osób trzecich, w tym właścicieli nieruchomości znajdujących się w granicach stref, w szczególności poprzez określenie dopuszczalnej maksymalnej wysokości zabudowy. W tym kontekście NSA zwraca uwagę, że jedynie akty normatywne mieszczące się w katalogu źródeł prawa (art. 87 Konstytucji) i podane w odpowiedniej formie do publicznej wiadomości mogą wiązać i wywoływać skutki prawne, a także być podstawą obowiązku ich przestrzegania (art. 83 Konstytucji) dla osób trzecich (w tym właścicieli nieruchomości znajdujących się w granicach PGL). Plan generalny ze swej istoty takim aktem nie jest, zauważa Sąd.
Konkludując wywód dotyczący źródeł prawa w kontekście planu generalnego lotniska NSA podnosi: „(…) przewidziane w art. 55 ust. 9 Prawa lotniczego istotne ograniczenie wolności zabudowy wynikające z ustaleń nieogłoszonego dokumentu będącego quasi-aktem prawnym jest w sposób oczywisty niezgodne z art. 2, art. 87 i art. 88 Konstytucji RP i nie może być akceptowane w demokratycznym państwie prawa. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego konieczna jest w niniejszej sprawie odmowa zastosowania art. 55 ust. 9 Prawa lotniczego jako pozostającego w sprzeczności z powołanymi przepisami Konstytucji. Brak ogłoszenia tego dokumentu (odpowiedniej publikacji) wyklucza, aby mógł on być w aktualnym stanie prawnym bezpośrednim źródłem ograniczeń wolności zagospodarowania terenu”.
NOWELIZACJA PRAWA LOTNICZEGO
Dodatkowo wskazać należy, że mniej więcej w tym samym czasie, gdy zapadało powyższe orzeczenie ważyły się losy kształtu zmian ustawy Prawo lotnicze. Ostatecznie z dniem 25 stycznia 2025 roku* uchylono art. 55 ust. 9 Prawa lotniczego, który budził tyle kontrowersji i stał u podstaw zawieszania postępowań związanych z decyzjami wz na nieokreślony czas.
Nowela Prawa lotniczego z dnia 5 grudnia 2024 roku (która weszła w życie 25 stycznia 2025 roku) wprowadziła jeszcze jedną istotną zmianę, która spowodowała, że m.in. projekty decyzji o warunkach zabudowy będą uzgadniane z Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
*Ustawa z dnia 5 grudnia 2024 roku o zmianie ustawy – Prawo lotnicze (Dz.U.2025.31 z dnia 10 stycznia 2025 roku, podpisana przez Prezydenta RP w dniu 8 stycznia 2025 roku) weszła w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Z komunikatu Prezydenta RP zamieszczonego na stronach internetowych prezydent.pl z dnia 9 stycznia 2025 roku wynika, że „Celem uchwalonej ustawy jest uchylenie obowiązku uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów objętych planem generalnym lotniska użytku publicznego, znosząc związany z tym skutek dla decyzji o warunkach zabudowy, w postaci bezterminowego zawieszenia postępowania”.
