Sądy administracyjne często zajmują się oceną zgodności z prawem zapisów, które znalazły się w planach zagospodarowania przestrzennego uchwalanych przez gminy.
W orzeczeniach podkreślają, że ustalenia przeznaczenia i zasad zagospodarowania terenu, które już znalazły się w planie przestrzennym nie mogą się odbywać się w sposób dowolny (bez żadnych ograniczeń), z nieuprawnionym naruszeniem praw jednostki, a w szczególności naruszeniem jej prawa własności (są granice władztwa planistycznego).
W jednym z wyroków z 2017 roku Naczelny Sąd Administracyjny zajmował się wprowadzonym do planu zagospodarowania przestrzennego zakazem grodzenia nieruchomości.
PODSTAWA TO ARGUMENTACJA UZASADNIAJĄCA OGRANICZENIE PRAWA WŁASNOŚCI
Zdaniem tego Sądu badanie czy w konkretnym przypadku nie doszło do naruszenia granic władztwa planistycznego wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na argumentację organu gminy mającą uzasadniać wprowadzone ograniczenie (np. prawa własności). To właśnie argumentacja pozwala ocenić wprowadzone ograniczenie w kontekście zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji.
WŁADZTWO PLANISTYCZNE GMINY OGRANICZONE PRZEZ KONSTYTUCJĘ
Przepis ten (art 31 ust. 3) bowiem jest zasadniczym przepisem Konstytucji stwarzającym granice dla władztwa planistycznego gminy. Plan miejscowy bowiem przede wszystkim oddziałuje na prawo własności nieruchomości, które jest chronione w Konstytucji RP (art. 64). Ocena zatem w tym kontekście nadużycia władztwa planistycznego sprowadza się do zbadania, czy ustalone w planie miejscowym ograniczenia prawa własności nieruchomości są konieczne dla ochrony takich wartości, jak bezpieczeństwo i porządek publiczny lub ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej, a także wolności i praw innych osób.
Dlatego też tak dużą wagę przy ocenie zarzutu nadużycia władztwa planistycznego przypisuje się argumentacji gminy dla uzasadnienia wprowadzonego w planie ograniczenia dla wykonywania prawa własności.
PRAWO DO GRODZENIA NIERUCHOMOŚCI
Sąd w ww. wyroku zauważył, że problem grodzenia nieruchomości jest wielce dyskusyjny, ale w tego typu sprawach nie chodzi o rozstrzygnięcie sporu na płaszczyźnie wad i zalet grodzenia nieruchomości, lecz o ocenę, czy gmina nie nadużyła swojego władztwa planistycznego. Zakaz grodzenia, przy dopuszczeniu jednej możliwości (posadzenia żywopłotu) w istocie skutkuje tym, że teren stanowiący własność prywatną staje się terenem ogólnodostępnym.
Sąd nadmienił również, że Rada Gminy argumentowała, iż jej zakaz nie jest bezwzględny, bowiem dopuściła możliwość grodzenia żywopłotem.
Tymczasem – jak Sąd podkreślił – nie ulega wątpliwości, że po pierwsze jest to kosztowniejszy sposób ochrony terenu przed dostępem osób trzecich tak w zakresie jego urządzenia, jak i utrzymania, a po drugie wysoki żywopłot w miejsce ogrodzenia o lekkiej konstrukcji przykładowo siatki zamaskowanej roślinnością o wiele skuteczniej wywoła ten efekt, któremu, jak twierdzi Gmina, wprowadzonym zakazem zamierzała zapobiec tj. wykształceniu się efektu tunelu wzdłuż ciągów komunikacyjnych, alienacji społecznej mieszkańców osiedla czy utrudnieniom w dostępie służb ratunkowych czy w dostępie do lokali usługowych.
Sąd w tej sytuacji uznał, że powody dla których Gmina zdecydowała się na wprowadzenie kwestionowanego skargą rozwiązania planistycznego (zakazu grodzenia) nie były przekonywujące i unieważnił ten zapis miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kwestionowanego przez właściciela działki znajdującej się w terenie objętym planem.
