Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa.
WPISANIE NIERUCHOMOŚCI DO EWIDENCJI ZABYTKÓW
Procedura wpisania budynku do ewidencji zabytków jest w sposób istotny odformalizowana. W praktyce wygląda to tak, że organ ochrony zabytków, na podstawie posiadanych przez siebie informacji ocenia, czy budynek powinien podlegać ochronie jako zabytek.
Co istotne z punktu widzenia właściciela budynku, organ nie prowadzi w tej sprawie żadnego postępowania, w którym właściciel (posiadacz) nieruchomości mógłby skutecznie kwestionować wpisanie budynku do ewidencji zabytków.
Organ ochrony zabytków bowiem na etapie wpisywania nieruchomosci do ewidencji podejmuje czynność jednostronną, która nie może być w jakikolwiek sposób oprotestowana przez właściciela (posiadacza) budynku. Postępowanie to bowiem nie jest prowadzone zgodnie z regułami przewidzianymi w Kodeksie postępowania administracyjnego.
KWESTIONOWANIE PRZED SĄDEM WPISU BUDYNKU DO EWIDENCJI ZABYTKÓW
Dopiero w postępowaniu przed sądem administracyjnym, wszczętym w wyniku skargi na czynność polegającą na włączeniu nieruchomości do wojewódzkiej ewidencji zabytków dopuszczalne jest badanie, czy organ administracji miał usprawiedliwione podstawy włączenia zabytku do ewidencji, czy też podstaw tych nie było.
Ustalenia organu, które stanowią podstawę do wpisu do ewidencji nie mogą być dowolne. Pamiętać bowiem należy, że wpisanie obiektu do ewidencji skutkuje ograniczeniem uprawnień właścicielskich, a w konsekwencji nie ma miejsca na dowolność przy tego typu czynnościach.
Włączenie karty zabytku do ewidencji musi wynikać ze stwierdzenia przez organ ochrony zabytków, że obiekt charakteryzuje się cechami, które uzasadniają objęcie go ochroną ze względu na posiadaną przez niego wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Dlatego kontrola przed sądem takiego wpisu będzie polegała na ustaleniu, czy określony obiekt spełnia kryteria ustawowe zabytku.
ORZECZENIE WSA W KRAKOWIE W SPRAWIE WPISU BUDYNKU DO EWIDENCJI BUDYNKU
W lipcu 2022 roku sprawą wpisania budynku do wojewódzkiej ewidencji zabytków zajmował się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie.
Wnoszący skargę nie zgadzał się na to, by jego obiekt został włączony do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Zdaniem skarżącego w jego sprawie konserwator przed dokonaniem włączenia karty ewidencyjnej obiektu do wojewódzkiej ewidencji zabytków nie ustalił i nie wskazał z jakich przyczyn uznał obiekt za zabytek.
Sąd w Krakowie oceniając, czy organ administracji miał usprawiedliwione podstawy włączenia zabytku do ewidencji, uznał że konserwator nie wykazał usprawiedliwionych podstaw włączenia obiektu do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Obiekt będący przedmiotem postępowania został – zdaniem Sądu – w karcie ewidencji opisany w bardzo lakoniczny sposób. W rubryce „Historia, opis i wartości” znajduje się jedynie opis i data powstania obiektu, brak jest natomiast jakichkolwiek informacji na temat posiadanej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.
Sąd uznał również, że w aktach sprawy brak jest jakichkolwiek dokumentów świadczących o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej obiektu uzasadniających umieszczenie go w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Sąd stanął na stanowisku, iż w sprawie powinien zostać sporządzony dokument, z którego wynikałoby merytoryczne uzasadnienie, z jakich powodów materialnoprawnych organ obejmuje dany obiekt nieruchomy kartą jako zabytek spełniający wymogi ustawy o ochronie zabytków.
