Nadzór budowlany sprawdza m.in. czy wykonane roboty budowlane zostały zrealizowane zgodnie z prawem, tj. zgodnie z decyzją o pozwoleniu na budowę, zatwierdzającą projekt budowlany.
Jeżeli nadzór budowlany ustali, że obiekt budowlany został wykonany niezgodnie z projektem, a stwierdzone odstępstwa są istotne, to organ ten nakłada na inwestora, właściciela albo zarządcę obiektu budowlanego obowiązek wykonania takich czynności lub robót budowlanych, których wykonanie doprowadzi obiekt budowlany do zgodności z prawem.
Podstawowym dokumentem jaki musi być w tej sytuacji sporządzony jest projekt budowlany zamienny.
Przykład istotnego odstąpienia ?
To wybudowanie budynku szerszego, wyższego, budowa piwnicy, której nie przewidywał projekt budowlany, niezgodne z projektem zagospodarowanie działki, czy też odstępstwo od ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Pamiętać należy, że wystarczy dokonać jednego istotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu, by nadzór budowlany wszczął tzw. procedurę naprawczą prowadzącą do legalizacji robót sprzecznych z projektem budowlanym.
Nie zawsze jednak każde odstępstwo może być kwalifikowane jako istotne i determinować wszczęcie postępowania legalizacyjnego.
O tym, czy odstępstwo jest istotne lub nieistotne będzie decydował całokształt okoliczności konkretnej sprawy (takie sformułowania spotyka się w orzeczeniach sądów).
W szczególności o tych kwestiach decydować będzie charakter inwestycji i wskazówki interpretacyjne zawarte w zasadach na jakich oparte jest Prawo budowlane tj. zasadzie wolności budowlanej i zasadzie dotyczącej prawidłowego projektowania, budowy i utrzymania budynków.