W związku z tym, że nie ma oficjalnej (legalnej) definicji „samowoli budowlanej” przyjmuje się w praktyce, iż samowolą budowlaną jest wykonanie robót budowlanych bez odpowiednich zgód, tj. pozwolenia na budowę lub zgłoszenia.

Pisząc prościej – samowolą budowlaną jest działanie polegające na podjęciu robót budowlanych bez uzyskania aprobaty odpowiednich organów administracyjnych (najcześciej Starosty), na wykonanie których to robót  przepisy prawa wymagają zgody. 

Gdy już dojdzie do popełnienia samowoli budowlanej i jej wykrycia, to nadzór budowlany wszczyna postępowanie zmierzające do jej zlikwidowania.

Likwidacja samowoli budowlanej będzie polegała na legalizacji lub jej rozbiórce. 

LEGALIZACJA SAMOWOLI BUDOWLANEJ

Aby jednak nadzór budowlany wszczął  postępowanie legalizacyjne samowoli budowlanej muszą być spełnione ściśle określone warunki. 

Obiekt (lub jego część), którego dotyczy postępowanie musi być: (1) zgodny z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym i (2) zgodny z przepisami regulującymi warunki techniczne budynków i ich usytuowanie. 

A zatem legalizacja samowoli budowlanej jest możliwa, gdy obiekt wzniesiony nielegalnie (np. budynek mieszkalny) jest zgodny z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym, czyli miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w jego braku z decyzją o warunkach zabudowy. Ponadto legalizacja nielegalnych robót jest możliwa, gdy obiekt spełnia warunki techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (np. przeciwpożarowe, odległościowe …).

Jeżeli te warunki zostaną spełnione, czyli zostaną one potwierdzone złożonymi dokumentami w nadzorze budowlanym, to nadzór budowlany wydaje postanowienie o nałożeniu obowiązku zapłaty opłaty legalizacyjnej. Dopiero jej uiszczenie spowoduje, że obiekt zostanie zalegalizowany.  

NAKAZ ROZBIÓRKI SAMOWOLI BUDOWLANEJ

Jeżeli samowoli budowlanej nie da się zalegalizować, lub osoba odpowiedzialna za samowolę budowlaną nie wyraża chęci podjęcia czynności prowadzących do zalegalizowania samowoli budowlanej, czyli uzyskania i złożenia odpowiednich dokumentów i uiszczenia opłaty legalizacyjnej, to wówczas nadzór budowlany wydaje decyzję o nakazie rozbiórki. 

Decyzja powinna precyzyjnie określić, co powinno być rozebrane. Jeżeli cały obiekt został wykonany nielegalnie, to nakaz rozbiórki będzie obejmował cały obiekt. Natomiast jeżeli jedynie część obiektu została dotknięta nielegalnymi robotami, to jedynie tą część trzeba będzie rozebrać. 

EGZEKUCJA SAMOWOLI BUDOWLANEJ

W sytuacji, gdy pomimo wydania decyzji o nakazie rozbiórki obiekt wykonany nielegalnie nie jest rozbierany przez podmiot do tego zobowiązany, nadzór budowlany wszczyna postępowanie zmierzające do jego przymusowego zlikwidowania.

W pierwszej kolejności wydaje postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia i kieruje je do osób zobowiązanych do wykonania nakazu rozbiórki. Wyegzekwowanie grzywny nie legalizuje samowoli budowlanej. Jeżeli pomimo nałożenia grzywny w celu przymuszenia nakaz rozbiórki nie został wykonany, to wówczas nadzór budowlany może go wykonać zastępczo. Polega to na tym, że organ nadzoru budowlanego na koszt zobowiązanego do wykonania nakazu rozbiórki i z pomocą specjalistycznej firmy likwiduje samowolę budowlaną. 

Więcej na temat samowoli budowlanej znajdziesz tutaj i tutaj.